In dit tekstvak komen links te staan die rechtstreeks naar de activiteit gaan.

Beleidsverantwoording per activiteit

Energietransitie

Wijkgerichte aanpak
In 2018 is de wijkaanpak ingezet voor de 10 groene energiewijken (Mariahoeve, Den Haag Zuidwest, Binckhorst/CID, het Koningsplein en omgeving, Moerwijk-Oost, de Vruchtenbuurt, de Vogelwijk, Ypenburg, Noordpolderbuurt en het Statenkwartier/ Scheveningen). Samen met bewoners en bedrijven worden wijkenergieplannen opgesteld en bewonersinitiatieven ondersteund. Aan de groene energiewijken is € 0,8 mln. uitgegeven.

Voor Den Haag Zuidwest (Bouwlust en Vrederust) is door het ministerie van Binnenlandse Zaken Koninkrijksrelaties een subsidie toegekend om woningen van het aardgas te halen.

In Mariahoeve is een start gemaakt met gesprekken met en in de wijk. Hierbij zijn vier voorlopersgroepen samengesteld: de bewoners, de bedrijven, de VvE’s en de corporaties. Er  wordt gewerkt aan diverse scenario’s voor een aardgasvrij Mariahoeve .

Voor de Binckhorst is een volledige inventarisatie gedaan van verwachte bouwscenario’s en kansen. In een wijkkernteam met projectontwikkelaars, bedrijven en de eerste bewoners van de Binckhorst zijn de eerste aardgasvrije energiescenario’s gepresenteerd en besproken. Samen met projectontwikkelaars is er een studie over het optimaliseren van bodemenergie opgeleverd, waardoor er efficiënter gebruik gemaakt kan worden van de warmte-koude opslag systemen in de Binckhorst. In het Central Innovation Distict gebied is een eerste kanseninventarisatie met stakeholdersanalyse opgeleverd.

Energiebesparing en duurzame bedrijven
Het loket ‘Hou van je Zaak’ is geopend in de pop-upstores van ‘Hou van je huis’. Hier kunnen bedrijven en instellingen advies krijgen over duurzame oplossingen om hun gebouw klimaatneutraal te maken. Ook kunnen ze een gratis energiescan aanvragen. Verder is de gemeente gesprekken gestart met de bedrijvenvereniging van Zichtenburg, Kerketuinen en Dekkershoek om tot een wijkenergieplan voor dit bedrijventerrein te komen. Aan de bedrijvenaanpak energietransitie is € 0,1 mln. uitgegeven.

Duurzaam verwarmde woningen
In 2018 is de geothermiebron aan de Leyweg (HAL) schoongemaakt en getest. Er zijn vergunningen aangevraagd om de exploitatie de eerste helft van 2020 mogelijk te maken. De kosten zijn voor de toekomstige exploitant.

In februari is een Haagse Energietop georganiseerd. De gemeente heeft hier afspraken gemaakt met verschillende partners zoals woningbouwcorporaties, netbeheerders, energiebedrijven en bewonersinitiatieven. Afgesproken is om in het Haags Energienetwerk samen te werken aan de energietransitie in Den Haag. Aansluitend is voor bewoners en ondernemers een Energiesafari in de stad georganiseerd. Tijdens dit evenement kon het publiek op verschillende locaties in de stad bekijken hoe schone energie wordt opgewekt en gebruikt. 

Duurzaamheid
In 2018 is gewerkt aan een nieuwe kadernota Duurzaamheid, als vervanger van de kadernota uit 2009.

Verduurzamen gemeentelijk vastgoed
In 2018 is voor de gemeentelijke organisatie duurzaam stroom ingekocht. Voor deze stroom worden aanvullende duurzame bronnen gerealiseerd. Een deel van de stroom wordt zelfs lokaal in Den Haag opgewekt. De inkoop van duurzaam gas is in 2018 verder voorbereid.

De verduurzamingsplannen voor al het gemeentelijk vastgoed zijn doorontwikkeld en in 14 panden is gestart met de uitvoering. Verder is in 2018 de Green City Deal EnergieRijk Den Haag ondertekend. Samen met het Rijk, de provincie en vastgoedeigenaren werkt de gemeente aan het verduurzamen van het vastgoed in het centrum van Den Haag.

Klimaatbestendige stad
De strategie voor klimaatadaptatie is opgenomen in de nota over Haagse hoogbouw Eye-line en Sky-line (RIS298488). De strategie is ook betrokken bij het vormgeven van de nog vast te stellen kadernota over duurzaamheid en het handboek openbare ruimte. Hierdoor wordt klimaatbestendigheid steeds structureler verankerd in alle nieuwbouwplannen en werkzaamheden in de buitenruimte. Dit komt tot uitdrukking in de ontwikkelingen in de stad zoals het Central Innovation District (CID), de Binckhorst en de ruimtelijke ontwikkelingen rond de drie stationsgebieden.

Onze deelname aan het valorisatieprogramma Deltatechnologie & Water en de regionale Community of Practice klimaatadaptatie heeft in 2018 veel nieuwe kennis en ervaring opgeleverd. Verder hebben we in 2018 met succes een Europese Interreg aanvraag gedaan voor het project Nature Smart Cities. Concreet levert dit ons budget op om pilotprojecten uit te voeren in de stad, naast Europese samenwerking en kennisdeling op het terrein van klimaatadaptatie (RIS301154).

De gemeente is dit jaar ook weer verder gegaan met operatie Steenbreek. Met tal van acties in wijken en op scholen zijn circa 13.700 tegels ingeleverd en is groen terug geplant. Met citizens-sience is het onderzoek van de TU Delft naar het stedelijk warmte eiland in Den Haag in 2018 voortgezet.

In 2018 is ongeveer € 0,2 mln. aan klimaatadaptatie besteed.

Samen met de stad
In 2018 is ruim € 1,2 mln. besteed aan projecten voor het versterken van de Haagse Kracht.
Begin 2018 is de basissubsidie van € 0,48 mln. voor Duurzaam Den Haag beschikt. Daarmee zorgt Duurzaam Den Haag voor het vergroten van bewustwording, communicatie en marketing over duurzaamheid in Den Haag en het verbinden van initiatieven en initiatiefnemers.

Daarnaast is er in 2018 voor € 0,6 mln. aan projectensubsidie beschikt. Deze projectsubsidie richt zich op het ondersteunen van Haagse warmte-initiatieven van bewonersgroepen, het verduurzamen van VvE’s, en het ondersteunen van het Hou van je huis-programma. Het digitale loket Stadslandbouwdenhaag.nl heeft maandelijks tussen de 400 en 500 unieke bezoekers. In samenwerking met het netwerk van het programma Stadslandbouw zijn twee goedbezochte Voedselpark-evenementen georganiseerd in het Zuiderpark.  De subsidieregeling Duurzaamheid door Haagse wijken wordt in programma 14 verantwoord.

Verduurzaming woningen
In 2018 zijn 5.071 verduurzamingsmaatregelen getroffen in het kader van het programma Werken aan duurzaam woningonderhoud (€ 1,3 mln.). Om het bereik van het programma te vergroten is in 2018 een mobiele pop-up store ingezet om duurzaam woningonderhoud dichterbij bewoners in Laak en Transvaal te brengen. Ook is in september de Aardgasvrij wonen beurs georganiseerd. De ondersteunende producten van het programma zijn veelvuldig ingezet. Zo zijn er 847 energiescans aangevraagd, 387 huishoudens zijn aan de slag gegaan met een energiebespaarbox en 174 huishoudens hebben een ketelcheck laten doen. De ketelchecks zijn eind 2018 uitgebreid met een advies over waterzijdig inregelen.

Verder zijn er 570 subsidies voor dak- en vloerisolatie verleend. Een aantal aanvragen voor isolatiesubsidie uit 2018 is nog in behandeling. In 2018 zijn er 54 subsidies voor een groen dak verleend waarmee totaal circa 3.433 m2 groen dak is aangelegd. Daarnaast zijn er nog ruim 50 subsidies voor groene daken in behandeling. De VvE-balie heeft 75 VvE’s met in totaal 3.620 appartementen geholpen om stappen te zetten in het verduurzamen van hun bezit. Verder is de VvE-balie 150 keer benaderd over de subsidieregeling voor het laten opstellen van een Meerjaren Duurzaam Onderhoudsplan (MDOP). Uiteindelijk zijn er 43 subsidie aanvragen van VvE’s gehonoreerd voor 159 woningen. Met cursussen en informatieavonden worden VvE’s geïnformeerd en gestimuleerd tot verduurzaming van hun pand.  Het Haags Duurzaamheidsfonds voor VvE’s is van start gegaan. Er is ingezet op het informeren van zoveel mogelijk kleine VvE’s en VvE-beheerders over de mogelijkheden om met dit fonds een combinatie van onderhoud en duurzaamheid te financieren. Dit heeft geleid tot het verstrekken van de eerste drie leningen vanuit het Haags Duurzaamheidsfonds. In de pijplijn zitten nog 28 geïnteresseerde VvE's.  

Geluidsanering  
De gemeente heeft ook in 2018 woningen geïsoleerd in gebieden waar veel geluidshinder is van verkeer. Geluidshinder heeft een negatieve invloed op de gezondheid van mensen, bijvoorbeeld door slaapverstoring en hart- en vaatziekten. Minder geluidsbelasting verbetert de gezondheid en verhoogt het wooncomfort. 
Er is een A-lijst waar precies op staat wat de urgente saneringsgevallen zijn met grote geluidbelasting. In 2023 is de A-lijst naar verwachting geheel gesaneerd.
Nieuw in 2018 is dat woningen die in aanmerking komen voor geluidswerende voorzieningen ook een energiescan krijgen. Doel is om gezamenlijk tot uitvoering te komen, waardoor de kosten mogelijk voordeliger uitvallen voor de eigenaren. 
 In 2018 zijn de volgende projecten in uitvoering of inmiddels uitgevoerd: 

• Melis Stokelaan 20 woningen 
• Goudenregenstraat 50 woningen 
• Hildebrandstraat 10 woningen 
• Monumenten Laan van Meerdervoort 215-237, 12 woningen 

Ook zijn er in 6 individuele woningen geluidsaneringsmaatregelen uitgevoerd. De totale kosten in 2018 waren € 0,7 mln.

Afvalverwijdering en afvalstoffenheffing

Huishoudelijk Afvalplan
Begin 2018 is de tussenbalans opgemaakt van de uitvoering van het Huishoudelijk Afvalplan (HAP) (RIS299198).
In stadsdeel Centrum zijn vier afvalsorteerstraatjes geplaatst. De ontwerp-plaatsingsplannen voor de overige stadsdelen zijn opgesteld en zullen in 2019 worden gerealiseerd.
Het om de week huis-aan-huis inzamelen van PMD-afval (plastic, metaal en drankenkartons), gft-afval en restafval is gestart in de laagbouwwijken van de stadsdelen Segbroek (Vogelwijk) en Escamp (Uithof, Leyenburg, Wateringse Veld). Daardoor zijn er 5.500 huishoudens bijgekomen waar afval gescheiden wordt ingezameld.
De AVR heeft een nascheidingsinstallatie gebouwd, die eind 2018 in gebruik is genomen. Met deze installatie worden kunststof en drankkartons uit het huishoudelijk afval gehaald waardoor er minder restafval verbrand hoeft te worden. Het afvalscheidingspercentage in Den Haag is in 2018 verder gestegen naar 33,5%. De maatregelen uit het HAP hebben circa € 1,0 mln. gekost, exclusief de kosten voor de ondergrondse restafvalcontainers.

Plaatsing ondergrondse restafvalcontainers in de stad
De plaatsing van ondergrondse restafvalcontainers vindt plaats volgens 5 door de raad vastgestelde plaatsingsplannen. Er is het afgelopen jaar € 2,9 mln. besteed aan het plaatsen van 359 containers en daarnaast is er € 1,8 mln. geïnvesteerd. Ook is er € 0,2 mln. besteed aan de afvalsorteerstraatjes en € 0,4 mln. geïnvesteerd. Van het vijfde programma (RIS297091) is het voorbereidend onderzoek gestart voor wijken met een hoge parkeerdruk (meer dan 90%). In het Statenkwartier worden de voorzieningen voor afvalinzameling samen met de buurt ontworpen. Er is naar een maatwerkoplossing gezocht voor locaties uit de eerste programma’s. Hier blijkt het plaatsen van ondergrondse restafvalcontainers onder de bestaande randvoorwaarden onmogelijk.

Voorbereiding aanbesteding afvalverwerking
De voorbereiding van de aanbesteding voor de afvalverwerking per 1 maart 2020 is in volle gang en loopt volgens planning. De marktconsultatie is voltooid. De raad is in 2018 geïnformeerd over de voortgang ( RIS299386 en RIS299386).

Circulair grondstoffenbeheer
In 2018 is besloten om te stoppen met de voorbereidingen voor een recyclepunt Binckhorst. De besteding van dit budget wordt bezien vanuit de ambities in de nieuwe kadernota over duurzaamheid.

Kwijtscheldingen Afvalstoffenheffing
Inwoners van Den Haag met een inkomen op of rond bijstandsniveau en weinig spaargeld kunnen mogelijk in aanmerking komen voor kwijtschelding van de afvalstoffenheffing. De belasting hoeft dan niet of niet volledig te worden betaald. In 2018 is er voor € 6,8 mln. aan kwijtscheldingen verleend.

Milieubeleid, milieubeheer en luchtkwaliteit

Luchtkwaliteit
De belangrijkste activiteiten om de luchtkwaliteit te verbeteren waren:

• Het laadnetwerk voor elektrische voertuigen is verder uitgebreid. Er zijn nu bijna 2.000 laadpunten (1.000 laadpalen) in de openbare ruimte.
• Met de sloopregeling zijn ruim 500 vervuilende voertuigen (dieselauto’s en brommers) van de weg gehaald.
• Er is aan elf instellingen met een gevoelige bestemming, zoals scholen, verzorgingstehuizen en kinderdagverblijven langs drukke wegen, een subsidie verstrekt voor het verbeteren van het ventilatiesysteem voor een betere inpandige luchtkwaliteit.
• Er is een promotiecampagne uitgevoerd om minder en schoner te stoken met hout.
• Voor het verschonen van de bevoorrading in de stad is een convenant afgesloten met Bureau Binnenstad en het bedrijfsleven om in 2025 alleen nog maar gebruik te maken van zero-emissie voertuigen.
• Er zijn vier bijeenkomsten georganiseerd met bedrijven (waaronder taxiondernemers) om hen te informeren over elektrische voertuigen en het gebruik ervan te stimuleren.

Aan het verbeteren en meten van de luchtkwaliteit is een bedrag van € 3,4 mln. besteed. Mede door deze maatregelen voldoet Den Haag aan de Europese normen voor luchtkwaliteit.

Bestrijding geluidshinder
In 2018 is het actieplan Omgevingslawaai 2015 – 2018 (RIS 290689) uitgevoerd. Er is verder gegaan met het meetprogramma naar de effecten van geluidsreducerend asfalt. Uit de analyse blijkt dat alle wegvakken voldoen aan de gestelde geluidseisen. De resultaten van de metingen worden meegenomen in de evaluatie van het actieplan Omgevingslawaai.
Er wordt op grond van landelijke regelgeving een nieuw actieplan gemaakt voor de volgende jaren. Dit plan zal na consultatie van de raad geïntegreerd worden in het uitwerkingsprogramma van de kadernota duurzaamheid. De geluidsbelastingkaarten die in 2017 zijn vastgesteld (RIS298229 en RIS298309), zijn hiervoor de basis.

Externe veiligheid
De gemeente toetst ruimtelijke plannen en omgevingsvergunningen zo vroeg mogelijk op externe veiligheidsrisico’s. Dit valt onder de wettelijke milieutaken die worden uitgevoerd door de Omgevingsdienst Haaglanden. Uit metingen blijkt dat de vervoerders van gevaarlijke stoffen zich goed houden aan de voor de Utrechtsebaan vastgestelde venstertijden. De venstertijden zijn in 2013 ingesteld om het vervoer van gevaarlijke stoffen te weren tijdens kantoortijden op de Utrechtsebaan. Er ligt nu een voorstel om het doorgaande vervoer van gevaarlijke stoffen op de Utrechtsebaan op te heffen, zodat de richtwaarde voor het groepsrisico als gevolg van de woningbouw nabij de Utrechtsebaan niet wordt overschreden.

Omgevingsdienst Haaglanden
De Omgevingsdienst Haaglanden voert de wettelijke milieutaken uit voor de gemeente. Het gaat om vergunningverlening, toezicht en handhaving. De deelnemersbijdrage van Den Haag bedraagt € 5,9 miljoen in 2018, waarvan € 2,7 miljoen voor toetsing en vergunningverlening en € 3,2 miljoen voor toezicht en handhaving. De afspraken met de Omgevingsdienst Haaglanden zijn vastgelegd in hun Jaarwerkplan. Zie paragraaf Verbonden Partijen voor meer informatie over de Omgevingsdienst.  

Bodembescherming en bodemsanering

Het uitvoering programma bodem en ondergrond (RIS 299493) is in 2018 vastgesteld. Insteek is een meer integrale benadering van de bodem in relatie tot de gemeentelijke opgaven (zoals de Agenda ruimte voor de stad en klimaatverandering) en de nieuwe Omgevingswet.

Eind 2018 zijn er nog 43 spoedlocaties over waarvan er 32 door de gemeente Den Haag moeten worden afgerond of eeuwigdurend beheerd (voormalige gasfabrieken en stortplaatsen). In 2018 zijn twee van de zes geplande bodemsaneringen afgerond. Het gaat om de locaties Loolaan en Laakhaven Schiereiland (Stamkartstraat). De overige vier saneringen lopen nog. Van deze saneringen is bij de laatste monitoringsronde tegen de verwachting in gebleken dat nog niet voldaan wordt aan de saneringsdoelstelling.

In 2018 is verder onderzoek gedaan naar diffuus lood in de bodem op locaties met een kwetsbare functie. Op basis van dit onderzoek zullen drie (moes)tuinen binnen een volkstuincomplex gesaneerd worden. Deze sanering start begin 2019.

Natuur- en milieueducatie

Milieueducatie
In 2018 heeft 95% van de Haagse basisscholen één of meerdere lesproducten over natuur- en milieueducatie afgenomen. Bij het voortgezet onderwijs was dit 65% van de Haagse scholen. Het aanbod voor de kinderopvang heeft circa 4.000 kinderen bereikt.

Er zijn in 2018 veel verschillende activiteiten verzorgd voor het basis- en voortgezet onderwijs, kinderopvang en volwasseneducatie. De belangrijkste resultaten zijn:

• Er is 12 keer een module aan volwassenen gegeven om bewustzijn te kweken over het effect van voedselafval in de buitenruimte op de rattenpopulatie.
• Het bezoekersaantal van de ontdektuin door de kinderopvang en groepen van het primair en voortgezet onderwijs is met 5% weer gegroeid.
• Er doen 12  scholen mee aan het landelijke project ‘Afval op school’ waarvan het doel ‘het stimuleren van het scheiden van afval op school’ is.  
• In het kader van  de energietransitie zijn een spel en leskist over groene energie ontwikkeld.
• Voor het vmbo is de Haagse Masterchef georganiseerd.
• Het jaarlijkse Natuur en Techniekspektakel is dit jaar samen met de Haagse Pabo georganiseerd. Het trok 1.600 bezoekers uit alle stadsdelen.
• In 2018 is € 3,1 mln. aan milieueducatie besteed.

School in Bos
In 2018 bezochten 2966 Haagse basisschoolleerlingen het buitencentrum in Wilhelminaoord voor een werkweek. Er is dit jaar extra aanbod ontwikkeld over verantwoord eten, energie en afval als nieuwe grondstof.