Coördinerend portefeuillehouders:
Kavita Parbhudayal en Bert van Alphen

Doelen:

1. Iedere Hagenaar kan rekenen op de zorg of ondersteuning die zij of hij nodig heeft.
2. De Haagse jeugd groeit veilig en gezond op en ontwikkelt zijn of haar talenten.
3. Bevorderen dat iedereen in Den Haag meetelt en mee doet.
4. Bewaken en bevorderen van de gezondheid van Hagenaars.
5. Haagse inwoners behouden regie over hun leven.

Iedereen in Den Haag verdient goede, betaalbare gemeentelijke zorg en ondersteuning. Jong of oud, rijk of arm, gezond of ziek: iedere Hagenaar kan rekenen op de zorg of ondersteuning die hij of zij nodig heeft. In de coalitieperiode 2018-2022 maken we werk van de transformatie van de Wmo en jeugdhulp. We ontschotten en pakken problematiek in samenhang en integraliteit aan. We zetten stevig in op preventie en vroegtijdig signaleren. Ook zetten we in op toegankelijkheid. We bieden jeugdhulp, zorg en ondersteuning laagdrempelig en dichtbij huis aan. Door wijkgericht op een slimme manier algemene voorzieningen met duurdere maatwerkvoorzieningen én formele zorgstructuren met informele structureren te verbinden, zorgt de gemeente voor zo licht mogelijke passende zorg voor iedereen die dat nodig heeft.

Context

De afgelopen drie jaar werden de resultaten beïnvloed door de grote organisatorische en financiële gevolgen van de omvangrijke decentralisaties van maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg van de rijksoverheid en provincies naar gemeenten in 2015, inclusief een bezuiniging. Bij jeugdhulp gaat het om alle jeugdzorg, waaronder gesloten jeugdhulp, jeugdbescherming (voogdij en gezinsvoogdij), jeugdreclassering en geestelijk gezondheidszorg en gespecialiseerde jeugdhulp. Bij Wmo gaat het voornamelijk om (gewijzigde taken inzake) beschermd wonen, hulp bij het huishouden en begeleiding (maatwerkarrangementen).

De eerste drie jaren is vooral ingezet op zorgcontinuïteit en het realiseren van een zachte landing. In 2018 is gewerkt aan het vormgeven van de transformatie van de uitvoering van de Wmo en jeugdhulp. Per juli 2018 is de nieuwe uitvoeringsorganisatie Jeugd en Maatschappelijke Ondersteuning (JMO) gestart. Hiermee is een volgende stap gezet met het integraal (alle leeftijden) en wijkgericht werken.

Meerjarenbeeld
In onderstaande tabel wordt voor de financieel omvangrijke taken de budgetten van het Rijk en de lasten weergegeven. Het gaat hierbij om gerealiseerde budgetten en lasten over 2015 t/m 2018.

De tabel laat de omslag zien van een periode van (zeer) positieve resultaten voor de jeugdhulp en Wmo naar een (groot) tekort. In 2015 en 2016 werden de nieuwe taken zeer ruim binnen de beschikbare budgetten uitgevoerd. In 2017 veranderde dat beeld voor jeugdhulp landelijk en binnen de regio Haaglanden (H10). Door nagekomen declaraties en de toename van het aantal kinderen dat van jeugdhulp gebruik maakt, bleek begin 2018 een tekort van € 14,4 mln. in 2017 ten opzichte van de begroting op het programma Jeugdhulp. Op de Wmo voorzieningen werd in 2017 een nadelig resultaat van € 3,9 mln. behaald. Over 2018 is eveneens sprake van een tekort voor Wmo en jeugdhulp.

De oorzaken van de omslag van een overschot naar een tekort gedurende de afgelopen vier jaren zijn divers. De voornaamste zijn:

• De decentralisaties in het sociaal domein zijn doorgevoerd met een korting van rijksmiddelen oplopend tot structureel 15%. In bovenstaande tabel is te zien dat de gemeente minder middelen uit de integratie-uitkering ontvangt voor Wmo voorzieningen en dat de stijging van de integratie-uitkering voor jeugdhulp niet opweegt tegen de gestegen kosten (in de periode 2015-2018 een stijging van € 17 mln. ten opzichte van een kostenstijging van € 38 mln.). De gemeente werkt mee aan onderzoeken van het rijk en de VNG naar de toereikendheid van de omvang en verdeling van de rijksbudgetten.
• Ten tweede zijn voor een zachte landing van de decentralisaties sociaal domein per 2015 incidenteel extra gemeentelijke middelen vrijgemaakt ter compensatie van rijksbezuinigingen.
• Ten derde is medio 2017 het besluit van de raad om de toegang tot de Wmo te verbeteren n.a.v. het Rekenkamerrapport “Over de drempel” ingevoerd en de motie “Niet Vraguh” (geen eigen bijdrage voor begeleiding en dagbesteding). In 2018 hebben 36.152 Hagenaars een Wmo maatwerkvoorziening – zoals begeleiding, dagbesteding en huishoudelijke hulp – ontvangen, t.o.v. 32.741 in 2017.
• Ten vierde zijn per 2017 en 2018 de nieuwe contracten voor de Wmo (maatwerkarrangementen) respectievelijk jeugdhulp ingevoerd. Deze contracten zijn opgesteld in een tijd dat nog geen sprake was van tekorten. Voor de jeugdhulp was in het nieuwe contract sprake van een harmonisatie van tarieven die geleid hebben tot hogere uitgaven, omdat rekening is gehouden met de financiële positie van de zorgaanbieders. Voor de Wmo-maatwerkvoorzieningen  is sprake van hogere declaraties door zorgaanbieders.

Vanaf 2020 gaan nieuwe contracten gelden voor de jeugdhulp en een aantal Wmo voorzieningen (o.a. beschermd wonen en taxibus). De gemeente zal gezien de tekorten de financiële aspecten van de contracten aanscherpen. De voorbereidingen hiertoe zijn in 2018 gestart en lopen in 2019 door. Voor jeugdhulp geldt dat de contracten samen met de gemeenten in de regio (H10) worden vormgegeven.

In de volgende paragrafen wordt uitgebreid ingegaan op de oorzaken van de tekorten in 2018.

Verbetering beheersing kosten
Eind 2017 is gestart met de taskforce beheersing kosten jeugdhulp en Wmo om significante verbeteringen in de financiële beheersbaarheid te realiseren bij zowel jeugdhulp als Wmo. Goede beheersing van de kosten en tussentijdse sturing daarop is van groot belang. De taskforce houdt overzicht en brengt aan de hand van analyses in beeld welke sturingsmogelijkheden er zijn en treft vervolgens maatregelen. Ieder kwartaal rapporteert het college vanaf medio 2018 aan de Rekeningencommissie over de voortgang in de financiële beheersing (RIS300428 en RIS301219).

In 2018 is door de taskforce geïnvesteerd in het verkrijgen van het inzicht in de kosten en het stroomlijnen van de processen. Belangrijke behaalde resultaten zijn:

• De eerste dashboards over vooral de Wmo zijn in gebruik genomen. Dit vergroot het inzicht in prijs- en volumeontwikkelingen. Verdere ontwikkeling van dashboards zal in 2019 plaatsvinden in afstemming met de door de raad gewenste werksessie over informatievoorziening;
• Bij de Wmo lijkt een lichte stijging van de verwijzing naar algemene voorzieningen (in plaats van naar maatwerkvoorzieningen) zichtbaar;
• Medio 2018 is een toezichthouder rechtmatigheid Jeugdwet/Wmo benoemd, en een juridisch kader vastgesteld waarmee materiele controles kunnen worden uitgevoerd op declaraties van de aanbieders;  
• Met een aantal jeugdhulpaanbieders zijn afspraken gemaakt over het verlagen van tarieven en het declareren van een lagere zorgzwaarte;
• De controle op het woonplaatsbeginsel voor jeugdhulp wordt beter en sneller, doordat de Basis Registratie Personen is gekoppeld met Zorgned (het jeugdportaal);
• Declaraties worden door jeugdhulpaanbieders tijdiger aangeleverd. Het administratieve proces is met alle betrokkenen besproken, verbeterpunten zijn geïdentificeerd en worden opgepakt;
• Met jeugdhulpaanbieders vinden gesprekken plaats over de reden van de stijging van de jeugdhulp, om op basis van deze informatie knelpunten in de keten op te lossen;
• De duur die in de beschikking wordt meegegeven voor de te leveren jeugdhulp is in 2018 verkort naar maximaal 1 jaar. Als jeugdhulp langer duurt is dit mogelijk, alleen dient dan een nieuwe beschikking  aangevraagd te worden.

In 2018 heeft de gemeente aldus het inzicht in de kosten van jeugdhulp en Wmo sterk vergroot. In 2019 worden in het kader van de begroting 2020 maatregelen besproken.

Een belangrijke kanttekening blijft dat jeugdhulp en Wmo open einde regelingen zijn waarbij de gemeente inwoners hulp moet blijven bieden wanneer dat nodig is (er is een hulpplicht). De gemeente is hierbij voor jeugdhulp deels afhankelijk van verwijzingen door externe partners. In het weerstandsvermogen houdt de gemeente hiermee ook rekening ( zie paragraaf 3.3 ).