Het financieel resultaat op hoofdlijnen
In deze programmarekening verantwoordt de gemeente € 2,467 miljard aan lasten en € 2,311 miljard aan baten. Na verrekening met de daarvoor bestemde bestemmingsreserves blijft een jaarrekeningresultaat van € 8,5 mln. voordelig over. Dit is 0,32 procent van de begroting.

In de onderstaande tabel ziet u de samenstelling van de lasten, inclusief dotaties aan reserves.

De gemeente is sterk afhankelijk van inkomstenoverdrachten van het rijk. De grootste gemeentelijke inkomstenbron is het gemeentefonds. Het gemeentefonds is vrij besteedbaar, zij het dat ook wettelijke taken uit het gemeentefonds bekostigd dienen te worden. Voorbeelden van wettelijke taken die uit het gemeentefonds betaald dienen te worden zijn: onderhoud aan gemeentelijke infrastructuur, onderwijshuisvesting, taken op het gebied van volksgezondheid, jeugd en zorg.  Daarnaast ontvangt de gemeente specifieke uitkeringen van het rijk voor de uitvoering van taken. Deze uitkeringen mogen alleen aan de taak worden besteed waarvoor ze ontvangen zijn. De grootste specifieke uitkeringen hebben betrekking op de bijstandsverlening (€ 344 mln.) en onderwijsachterstanden beleid (€ 42 mln.). Van andere overheden zoals het rijk, Europa, de provincie en de MRDH ontving Den Haag in 2018 € 101 mln. als bijdrage in investeringen. Het grootste voorbeeld hiervan betreft de Rotterdamsebaan met een bijdrage van € 70 mln.. Deze bijdragen worden rechtstreeks met de investeringen verrekend en maken daarom geen onderdeel uit van de baten.

In het onderstaande overzicht ziet u de samenstelling van de baten, inclusief de onttrekkingen aan de reserves.

Lasten, baten en resultaten 2018

In de onderstaande tabel treft u de gerealiseerde lasten, baten en het resultaat per beleidsprogramma aan.

De tabel laat zien dat voor de meeste programma's het resultaat dicht bij de actuele begroting ligt, en de afwijking hiermee nagenoeg nihil is. Als we de grootste resultaten in ogenschouw nemen, zien we dat het resultaat door de volgende ontwikkelingen (per programma) kan worden verklaard.

Programma Werk en Inkomen
De afgelopen jaren kende de gemeente een nadeel op de bijstandsverlening: de ontvangen rijksmiddelen bleken onvoldoende om de uitkeringen te verstrekken. In 2018 is het tekort op de bijstandsverlening voor € 46 mln. uit de algemene middelen van de gemeente opgelost. Tegelijkertijd zijn in het coalitieakkoord maatregelen afgesproken (Werkoffensief +500) om de uitgaven aan de bijstand te beperken.
Het aantal bijstandsuitkeringen daalde van 26.488 naar 25.114 (5,2 procent). De uitstroom is groter dan ingeschat in de begroting. Daarnaast zijn intensieve gesprekken gevoerd met het Rijk, waardoor na het coalitieakkoord extra middelen zijn ontvangen voor bijstandsverlening en statushouders. Per saldo leverden beide ontwikkelingen een voordeel op van € 7 mln. in 2018.

Daarnaast ontstond een voordeel van € 18,7 mln. omdat een deel van de omzet van de Haeghegroep op het Overzicht Overhead is begroot, waar het op het programma Werk en Inkomen verantwoord diende te worden. Tegenover dit voordeel ontstaat een even groot nadeel op het overzicht Overhead. Gemeentebreed is het hiermee sprake van een neutraal resultaat.

Programma Zorg, welzijn, jeugd en volksgezondheid
In 2015 en 2016 kende Den Haag een overschot op de gedecentraliseerde taken voor WMO en Jeugdzorg. In 2017 ontstond een omslag naar een nadeel van bijna € 14 mln. In 2018 is dit nadeel aangezuiverd vanuit de algemene middelen. Daarnaast is vooruitlopend op een verwacht nadeel over 2018 bij het halfjaarbericht € 11 mln. incidenteel aan het programma toegevoegd.

De oorzaken van de omslag van een overschot naar een nadeel gedurende de afgelopen vier jaren zijn divers; de voornaamste zijn de volgende.
Ten eerste werken de bezuinigingen van het rijk door. De decentralisaties sociaal domein zijn doorgevoerd met een korting van structureel 15 procent. De gemeente ontvangt minder middelen uit de integratie-uitkering Wmo voorzieningen dan de werkelijke lasten. De stijging van de integratie-uitkering voor jeugdhulp weegt niet op tegen de gestegen kosten. De gemeente werkt mee aan onderzoeken van het rijk en de VNG naar de toereikendheid van de omvang en verdeling van de rijksbudgetten.
Ten tweede is medio 2017 het besluit van de raad om de toegang tot de Wmo te verbeteren naar aanleiding van het Rekenkamerrapport “Over de drempel” ingevoerd, waardoor het aantal gebruikers van de Wmo-voorzieningen is toegenomen.
Ten derde zijn per 2017 en 2018 de nieuwe contracten voor de Wmo (maatwerkarrangementen) respectievelijk jeugdhulp ingevoerd. Deze contracten zijn opgesteld in een tijd dat nog geen sprake was van tekorten. Voor de jeugdhulp was daarbij sprake van een harmonisatie van tarieven die geleid hebben tot hogere uitgaven. Voor de Wmo-maatwerkvoorzieningen is sprake van hogere declaraties door zorgaanbieders. Per saldo hebben de ontwikkelingen geleid tot een nadeel in 2018 van ruim € 16 mln. op de WMO-voorzieningen en € 8 mln. op de jeugdhulpverlening. Het betreft hier tekorten met een structurele doorwerking. Daarom startte de gemeente in 2018 met het beter inzichtelijk krijgen van de tekorten om daarmee in control te komen. Aanvullend zijn maatregelen in voorbereiding ter beheersing van de tekorten. De  aanvullende maatregelen worden met de eerst volgende begroting aan de gemeenteraad voorgelegd.

In de loop van 2018 werd de omvang van het nadeel op het programma Zorg, welzijn, jeugd en volksgezondheid duidelijk. Daarom is gedurende het jaar 2018 behoedzamer omgesprongen met het verlenen van subsidies in het kader van participatie. Hierdoor is op dit onderdeel een voordeel ontstaan van ruim € 4 mln.. Tot slot is in de begroting € 2,9 mln. aan lasten voor de GGD en Veilig Thuis als overhead aangemerkt, waar dit bij nader inzien lasten zijn die op het programma Zorg, welzijn, Jeugd en volksgezondheid verantwoord dienen te worden. Hierdoor ontstaat een nadeel op dit programma en een even groot voordeel op het overzicht Overhead. Gemeentebreed is dit neutraal.

Programma Mobiliteit
De parkeerbaten waren in 2018 € 9,5 mln. hoger dan begroot. De inzet van scanauto’s voor de controle op betaald parkeren heeft hieraan bijgedragen. Door de gestegen pakkans bij niet betalen, nam de betaalbereidheid toe. Ook leidde de inzet van de scantechnologie ertoe dat meer naheffingsaanslagen parkeerbelasting werden opgelegd. Daarnaast nam in 2018 de gemiddelde parkeerduur toe en zijn meer parkeervergunningen uitgegeven voor bedrijven, bezoekers en met een beperkte looptijd (dagdeel, week enz.). De gemeente onderzoekt in hoeverre deze ontwikkelingen tot structureel hogere baten leidt. Bij de voorjaarsnota wordt dit in beeld gebracht.

Programma Stadsontwikkeling en Wonen
In 2018 zijn vijf grondexploitaties afgerond met een positief resultaat. Daarnaast zijn er drie partieel afgesloten en is bij twee grondexploitaties tussentijdse winst genomen. In de actualisatie van de voorziening negatieve plannen bleek een ophoging benodigd ter afdekking van het verwachte resultaat op negatieve plannen per einde 2018. Per saldo leidt bovenstaande tot een gerealiseerd nadeel van € 5,4 mln. op de activiteit Bouwgrondexploitaties, waarvan conform de beheerregels een deel zal worden verrekend met de reserve Grondbedrijf.
Het niet doorgaan van plannen met betrekking tot de herontwikkeling van de Scheveningse haven, dan wel vertraging in de planvorming, ontstaat er een voordeel van € 6,8 mln. op de activiteit Stadsvernieuwing. Zo waren er in 2018 middelen beschikbaar voor het realiseren van een oeververbinding. Door het niet doorgaan van plannen met betrekking tot het realiseren van een oeververbinding ontstaat er een voordeel van € 5,4 mln.

Programma Financiën
Den Haag heeft in 2018 € 8 mln. meer uit het gemeentefonds ontvangen dan begroot. De gemeente wijst erop dat de hogere ontvangst voor bijna € 11 mln. samenhangt met taakmutaties. Hiermee wordt bedoeld dat de gemeente in 2018 geld van het rijk heeft ontvangen voor taken die in 2019 of later worden uitgevoerd en ook dan tot lasten leiden. Dit is pas in december 2018 door het rijk bekend gemaakt, waardoor deze bedragen niet meer in de begroting verwerkt konden worden. De grootste taakmutaties hebben betrekking op Aardgasvrije wijken (€ 3,5 mln.), Transformatiefonds Jeugdzorg (€ 2,4 mln.) en Baankansen (€ 1,44 mln.).

In de najaarsnota van het Rijk werd aangekondigd dat het gemeentefonds waarschijnlijk lager uitpakt door een onderbesteding op de rijksuitgaven (samen de trap op, samen de trap af). Een lager gemeentefonds betekent dat de gemeente in 2019 een deel van de gemeentefondsuitkering over 2018 moet terugbetalen. In 2018 zijn de verslaggevingsvoorschriften voor gemeenten aangepast, waardoor met deze ontwikkeling in de programmarekening 2018 geen rekening mag worden gehouden. Op basis van de huidige inschattingen wordt verwacht dat de omvang van de terugbetaling in 2019 tussen de € 10 en € 20 mln. kan liggen. Een eventuele terugbetaling heeft mogelijk een structurele doorwerking doordat de omvang van het gemeentefonds structureel lager wordt. Pas na het verschijnen van de meicirculaire gemeentefonds 2019 is hierover definitief duidelijkheid te geven.

Overzicht Overhead
Het resultaat op Overhead hangt voor € 15,8 mln. samen met een voordeel op het programma Werk en inkomen (€ 18,7 mln.) en een nadeel op het programma Zorg, welzijn, jeugd en volksgezondheid (€ 2,9 mln.). Gemeentebreed heeft dit per saldo geen financiële gevolgen.

Het feitelijke nadeel op overhead bedraagt circa € 12 mln. Dit nadeel heeft voor € 4,7 mln. betrekking op reeds bekende onderwerpen uit de programmarekening 2017 en het halfjaarbericht 2018. Dit betreffen het strategisch huisvestingsplan (€ 2,6 mln.) en de frictiekosten voor de bezuiniging op DIV/DIM (€ 2,1 mln.). Daarnaast is een nadeel van € 5,4 mln. ontstaan door verschillende verhuisbewegingen en onverwachte meerkosten van beheer van gemeentebrede automatiseringssystemen (€ 2,5 mln.), inhuur van extra specialistische kennis op het terrein van P&O, financiën en automatisering voor het primair proces (€ 1,9 mln.) en extra communicatieactiviteiten en ondersteuning bij de organisatieontwikkeling (€ 1,0 mln.). De resterende € 1,8 mln. zijn verbonden aan het onevenredig dalen van de kosten in relatie tot de afname van het WSW-bestand. Inmiddels zijn maatregelen genomen om de nadelen op te lossen. De structurele component van het nadeel wordt in de komende begroting verwerkt.

Specifieke onderdelen uit het BBV

Dit onderdeel wordt nader toegelicht in de programmaverantwoording onder Overzicht Overhead

Dit onderdeel wordt nader toegelicht in de programmaverantwoording onder Programma Financiën

Dit onderdeel wordt nader toegelicht in de programmaverantwoording onder Programma Financiën